The Telegraph жана Reuters Украина боюнча Европанын тынчтык планын жарыялашты

Британ улуттук гезити The Telegraph жана Reuters агенттиги Европа өлкөлөрү — Улуу Британия, Франция жана Германия даярдаган, АКШнын планынан айырмаланган альтернативалуу тынчтык планын жарыялады. Ал америкалык планга негизделген, бирок бир катар маанилүү пункттар боюнча олуттуу өзгөрүүлөргө ээ, де жазат "CentralAsia" басылмасы.

Европалык план менен АКШнын планынын ортосундагы негизги айырмачылыктардын бири — Украина куралдуу күчтөрүнүн саны 600 миңге чейин кыскартылбашы керек деген талаптын жоктугу. Мындан тышкары, европалык документ Украинага НАТОнун мүчөсү болууну тыюу салбайт (акыркы чечим альянстын ичиндеги жалпы консенсуска жараша кабыл алынат). Ошондой эле планда Россия украин тарапка согуштан келтирилген зыянды төлөп бермейинче, орус активдери тоңдурулган боюнча кала берери көрсөтүлгөн.

Европалык пландын толук тексти:

1. Украинанын суверенитети тастыкталат.

2. Россия, Украина жана НАТОнун ортосунда эч кол салбоо боюнча кеңири келишим түзүлөт. Акыркы 30 жылдагы бардык талаштуу маселелер чечилет.

3. [АКШ сунушундагы 3-пункт алынып салынган. Ал мындай болчу: «Россия коңшуларына басып кирбейт деген бүтүм болот, ал эми НАТО мындан ары кеңейбейт».]

4. Тынчтык келишими кол коюлгандан кийин Россия менен НАТОнун ортосунда коопсуздук маселелерин жөнгө салуу, чыңалууну азайтуу, глобалдык коопсуздукту камсыз кылуу жана келечектеги экономикалык кызматташуу мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү боюнча диалог башталат.

5. Украина ишенимдүү коопсуздук кепилдиктерин алат.

6. Украина куралдуу күчтөрүнүн саны тынчтык учурунда 800 000 адам менен чектелет.

7. Украинанын НАТОнун мүчөсү болушу альянстагы бардык мамлекеттердин консенсусуна жараша чечилет, учурда мындай консенсус жок.

8. НАТО Украинада тынчтык мезгилинде өз аскерлерин туруктуу негизде жайгаштырбоого макул болот.

9. НАТОнун тик учактары Польшада жайгаштырылат.

10. АКШдан НАТОнун 5-беренесине окшош коопсуздук кепилдиктери:

a. АКШ мындай кепилдиктер үчүн компенсация алат.

b. Эгер Украина Россиянын аймагына басып кирсе, кепилдиктер жокко чыгарылат.

c. Эгер Россия Украинага кол салса, катуу жана бир координациядагы аскердик жооп берилет, бардык глобалдык санкциялар кайра күчүнө кирет, жаңы аймактарды таануу же келишим боюнча берилген бардык артыкчылыктар жокко чыгарылат.

11. Украина Евробиримдикке мүчө болуу укугун сактап калат жана өтүнмөсү каралган мезгилде европалык рынокторго кыска мөөнөттүү жеңилдетилген мүмкүнчүлүк алат.

12. Украинаны калыбына келтирүү боюнча глобалдык комплекстүү пакет, анын ичинде:

a. Жогорку технологияларга — ИИ, дата-борборлор, IT-тармактар — багытталган инвестицияларды тартуу үчүн Украинанын өнүктүрүү фонду түзүлөт.

b. АКШ менен Украинанын газ инфраструктурасын (түтүктөр, кампалар) калыбына келтирүү, модернизациялоо жана иштетүү боюнча өнөктөштүгү.

c. Согуштан жабыркаган аймактарды, шаарларды жана турак жайларды калыбына келтирүү.

d. Инфраструктураны өнүктүрүү.

e. Пайдалуу кендерди казуу жана табигый ресурстарды иштетүү.

f. Бул иш аракеттерди тездетүү үчүн Дүйнөлүк банктан өзүнчө каржылоо пакети.

13. Россиянын дүйнөлүк экономикага акырындык менен реинтеграциясы:

a. Санкцияларды жумшартуу этап-этабы менен жана ар бир пункт жеке каралып макулдашылат.

b. АКШ менен Россия энергетика, ресурстарды казып алуу, инфраструктура, ИИ, дата-борборлор, сейрек кездешүүчү металлдар, Арктика жана башка тармактар боюнча узак мөөнөттүү экономикалык кызматташуу келишимине кол коюшат.

c. Россия G8ге кайра чакырылат.

14. Украина толук калыбына келтирилет жана компенсация алат. Бул үчүн Россиянын суверендүү активдери Россия Украинага келтирилген зыянды толук төлөп бермейинче тоңдурулган бойдон калат.

15. АКШ, Украина, Россия жана Европа өлкөлөрү катышкан коопсуздук боюнча биргелешкен иш тобу түзүлөт. Ал келишимдин бардык шарттарын аткарууну көзөмөлдөйт.

16. Россия Европага жана Украинага кол салбоо саясатын мыйзамдык деңгээлде бекитет.

17. АКШ жана Россия «Fair Start» да кошо алынып, өз ара өзөктүк куралдарды көзөмөлдөө боюнча келишимдерди узартат.

18. Украина ДНЯОнун алкагында өзүн ядросуз мамлекет катары кармоого макул болот.

19. Запорожье АЭС МАГАТЭнин көзөмөлүндө кайра иштетилет, ал өндүргөн энергия Россия менен Украинанын ортосунда тең — 50/50 — бөлүштүрүлөт.

20. Украина Европа Биримдигинин диний сабырдуулук жана тил азчылыктарын коргоо нормаларын кабыл алат.

21. Украина оккупацияланган аймактарды аскердик жол менен кайтарып албоого милдеттенет. Аймактарды алмаштыруу боюнча сүйлөшүүлөр азыркы фронт сызыгынан башталат.

22. Аймактык чектер боюнча макулдашууга жетишилгенден кийин, Россия да, Украина да аларды күч менен өзгөртпөөгө милдеттенет. Бул шартты бузгон тарап коопсуздук кепилдиктеринен ажырайт.

23. Россия Украинанын Днепр дарыясын коммерциялык максатта колдонуусуна тоскоол болбойт; Кара деңиз аркылуу дан ташуулар эркин жүрүүсү боюнча келишимдер түзүлөт.

24. Гуманитардык комитет түзүлөт жана төмөнкү маселелерди чечет:

a. Бардык калган туткундар жана каза болгондордун сөөктөрү «баарына баары» принциби менен алмашылат.

b. Бардык жарандык туткундар жана барымтадагылар, анын ичинде балдар, кайтарылат.

c. Үй-бүлөлөрдү бириктирүү программасы ишке ашырылат.

d. Конфликттен жабыркагандарга жардам көрсөтүү чаралары көрүлөт.

25. Украина тынчтык келишимине кол коюлгандан кийин мүмкүн болушунча тез арада шайлоо өткөрөт.

26. Конфликттен жапа чеккендерди колдоо боюнча кошумча чаралар каралат.

27. Келишим юридикалык жактан милдеттүү документ болуп саналат. Анын аткарылышын Дональд Трамп төрагалык кылган Тынчтык кеңеши көзөмөлдөйт. Бузуулар үчүн атайын санкциялар каралат.

28. Бул меморандумдун бардык тараптар тарабынан кабыл алынгандан кийин дароо ок атууну токтотуу күчүнө кирет. Экөөнө тең алдын ала макулдашылган чекке чейин аскерлерин алып чыгуу милдети жүктөлөт. Токтотуунун параметрлери жана мониторинг тартиби АКШнын көзөмөлү астында макулдашылат.